هيچ كسب و كاري بدون بازاريابي نمي‌تواند موفق شود. براي اينكه در برنامه بازاريابي خود موفق شويد عوامل مختلفي دخالت دارند اما به صورت كلي ۴ مورد اصلي كه از آنها به عنوان آميخته بازاريابي يا ۴P ياد مي‌شود، نقش بيشتري دارند. در اين مطلب به بررسي جامع مدل‌هاي ۴P و ۴C در كسب و كارهاي ديجيتال مي‌پردازيم.
آميخته بازاريابي يا بازاريابي ۴P چيست؟به صورت كلي مدل جامع بازاريابي شما شامل ۴ بخش مهم مي‌شود كه نه‌تنها برنامه بازاريابي روي آن موثر است، بلكه اين چهار مورد در موفقيت اين برنامه نيز نقش دارند. اين چهار مورد در كنار هم و به صورت مكمل فعاليت مي‌كنند و به همين دليل از آنها به عنوان آميخته بازاريابي نيز ياد مي‌شود.از آنجايي كه ابتداي اين چهار كلمه با حرف P شروع مي‌شود آنها را مدل بازاريابي ۴P نيز مي‌نامند كه شامل موارد زير مي‌شود:
محصول (Product)قيمت (Price)محل عرضه (Place)برنامه فروش (Promotion)در ادامه به صورت جداگانه به معرفي هر كدام از اين چهار بخش مي‌پردازيم.
محصول (PRODUCT) : بدون شك در درجه اول همه چيز حول محصول مي‌چرخد و محصول اصلي‌ترين ركن آميخته بازاريابي است. محصول شامل هر كالا يا خدمتي مي‌شود كه براي برطرف كردن نياز به صورت تجاري وارد بازار شده و به فروش مي‌رسد. محصولات به دو گروه زير تقسيم مي‌شوند:محصولات مصرفي: در واقع همان‌طور كه از اسم اين محصول مشخص است، كالا يا خدماتي كه به صورت مصرفي در اختيار مصرف‌كننده نهايي گذاشته مي‌شود در اين گروه جاي مي‌گيرد.محصولات صنعتي: اين محصولات در واقع كالا يا خدماتي هستند كه از سوي يك كسب و كار به كسب و كارها يا واسطه‌ها فروخته مي‌شود و بعد از آن به محصول مصرفي تبديل خواهد شد.محصولات مصرفي نيز به تنهايي شامل چهار گروه زير مي‌شوند:
محصولات راحتي (Convenience product): اين محصولات معمولا ارزان قيمت هستند و چون مصرف زيادي دارند خيلي‌ها براي خريد آن وقت زيادي صرف نمي‌كنند. براي بازاريابي موفق چنين محصولاتي، بايد آنها را به سادگي در دسترس عموم قرار دهيد.محصولات مقايسه‌اي: اين محصولات همان‌طور كه از نام آنها مشخص است، كالا و خدماتي هستند كه تنوع زيادي دارند و مشتري براي انتخاب‌شان زماني را براي مقايسه آنها اختصاص مي‌دهد.محصولات ويژه و خاص: گاهي محصولاتي وجود دارند كه تنوع آنها زياد نيست و خيلي هم مصرفي نيستند، به اين نوع از كالا و خدمات كه مشتريان خاص دارند، محصولا ويژه گفته مي‌شود. مشتريان چنين محصولاتي حاضرند براي داشتن آنها بهاي بيشتري بپردازند و حتي مسافت بيشتري طي كنند تا به كالاي موردنظر خود برسند.محصولات ناخواسته: گاهي مشتريان كالا يا خدماتي را در برنامه خريد و اولويت‌هاي خود ندارند و بايد با برنامه‌هاي بازاريابي خاص براي آنها ايجاد نياز كنيد. به چنين محصولاتي كه براي فروش آنها به معرفي بيشتر محصول و تيم بازاريابي نياز داريم، محصولات ناخواسته گفته مي‌شود.قيمت (PRICE): موضوع قيمت و قيمت‌گذاري هميشه يكي از دغدغه‌هاي كسب و كارها براي بازاريابي و فروش محصولاتشان بوده است. اما به هر حال قيمت يكي ديگر از اجزاي آميخته بازاريابي ۴P است كه به صورت كلي انجام مي‌شود:قيمت ثابت: در اين سياست قيمت گذاري، شما براي بازه زماني مشخصي بهاي محصولات را تعيين مي‌كنيد و تلاش مي‌كنيد آن را ثابت نگه داريد. اما از آنجايي كه تغييرات در وضعيت اقتصادي بسيار سريع شده و كمتر مي‌توان نسبت به وضعيت آينده پيش‌بيني داشت، بسياري از كسب و كارها سراغ اين مدل نمي‌روند.قيمت متغير: در اين مدل قيمت‌ها تابع شرايط بازار و شرايط اقتصادي تغيير مي‌كند و بيشتر براي خدمات جواب مي‌دهد. البته به دلايلي كه گفتيم بيشتر كسب و كارها با توجه به الگوهاي خودشان از اين سياست استفاده مي‌كنند. البته تصميمات رقبا نيز در اين بخش موثر است.محل عرضه (PLACE): طبيعتا محل عرضه محصولات اهميت بسيار زيادي دارد. موضوع مكان و شرايط عرضه شامل سه بخش توزيع، عمده فروشي و خرده فروشي مي‌شود و محل عرضه در بسياري از كسب و كارها تاثير خيلي مهمي دارد. مكان يا كانال توزيع نشان مي‌دهد ما تا چه اندازه توانسته‌ايم به درستي مخاطبان و مشتريان هدف را شناسايي كنيم.برنامه‌هاي پيشبرد فروش (PROMOTION): بعد از تمامي موارد، حالا زمان آن رسيده كه برنامه‌هاي مختلفي را براي پيشبرد فروش و افزايش آن در نظر بگيريد. اين موارد مي‌تواند شامل ارتباط با مشتري، معرفي محصولات، توليد محتوا، ارائه تخفيف و… باشد. براي اين مرحله مي‌توانيد از تبليغات، روابط عمومي، اسپانسري مالي، فروش شخصي، بازاريابي مستقيم، تخفيف و… استفاده كنيد.مزاياي استفاده از آميخته بازاريابي چيست؟marketing mixبعد از اينكه با آميخته بازاريابي آشنا شديم، حالا نوبت اين رسيده كه ببينيم چه مزايايي براي ما دارد. در ادامه مي‌توانيد مزيت‌هاي ۴P را ببينيد:
نگاه يكپارچه و جامع به برنامه بازاريابيهماهنگي بيشتر در بخش‌هاي مختلف بازاريابيبررسي و ملاحظه تمام بخش‌هاي برنامه بازاريابيطراحي و تدوين يك استراتژي ماركتينگ كامل و جامعكنترل تمام بخش‌هاي استراتژيآميخته بازاريابي ۴P چگونه به رشد كسب و كار شما كمك مي‌كند؟در واقع هماهنگي ميان چهار بخش آميخته بازاريابي است كه باعث رشد كسب و كار شما مي‌شود. هر چه اين هماهنگي بيشتر باشد قطعا رشد بهتري را تجربه خواهيد كرد. در واقع هماهنگي ۴P به شما كمك مي‌كند تا محصول مناسب را با قيمت مناسب در مكان مناسب به دست مشتري هدف برسانيد. اما نكته مهم اينجاست همه چيز به اين سادگي اتفاق نمي‌افتد و ايجاد هماهنگي موردنظر سخت، زمان‌بر و شامل هزينه است.
تصور كنيد بهترين محصول را داشته باشيد ولي اگر نتوانيد آن را درست ترويج و تبليغ كنيد، آيا مشتريان متوجه حضور چنين كالا يا خدمتي خواهند شد. يا تصور كنيد كالايي كه مناسب قشر خاصي از مشتريان است بخواهيد در بين گروهي بفروشيد كه مشتري هدف شما نيستند، قطعا آميخته بازاريابي و در نتيجه رشد كسب و كار شما دچار مشكل خواهد شد.
آميخته بازاريابي ۴C چيست؟در دنياي ديجيتال ماركتينگ شرايط كمي متفاوت است و كارشناسان معتقدند به جاي ۴P بايد از مدل ۴C استفاده كرد. آميخته بازاريابي ۴C شامل موارد زير مي‌شود كه در ادامه بيشتر به آنها مي‌پردازيم:
ارزش مشتري (Customer Value)راحتي و آسايش مشتري (Convenience)هزينه (غير مجاز مي باشدt)ارتباطات (Communication)ارزش مشتري يا مصرف كننده (CUSTOMER/CONSUMER VALUE): يكي از مواردي كه در كمپين‌ها و استراتژي‌هاي ديجيتال ماركتينگ خود بايد در نظر بگيريد، ارزش پيشنهادي براي مخاطبان و مشتريان است. در واقع تلاش مي‌كنيد در قالب محتواي خود به نياز مخاطب پرداخته و به او بگوييد چه ارزشي برايش خلق مي‌كنيد كه نياز او را برطرف كند.راحتي و آسايش (CONVENIENCE): كاربران هميشه به دنبال راحتي و آسايش هستند و دليل ظهور كسب و كارهاي اينترنتي نيز همين مورد بوده است تا مشتريان حتي براي خريد و پرداخت از جاي خودشان تكان نخورند. بنابراين بايد كاري كنيد كه تجربه بسيار لذت‌بخش و راحتي براي مشتري رقم بخورد و بتواند خيلي ساده و سريع به چيزي كه مي‌خواهد برسد. ضمن اينكه بايد در سفر مشتري هميشه كنار او باشيد و كاري كنيد مسير راحت‌تر پيموده شود.هزينه (غير مجاز مي باشدT): فرقي نمي‌كند جزو قشر از جامعه باشيد، به هر حال هزينه‌اي كه بايد براي خريد محصول بپردازيد براي‌تان اهميت دارد. در اين بخش بايد ببينيد موضوع هزينه چقدر براي مشتري مهم است و توقع دارد در ازاي بهاي پرداختي چه چيزي دريافت كند. برخي مشتريان دوست دارند براي تجربه محصولات جديد هزينه بالايي بپردازند تا جزو اولين‌ها باشند. اما گروه دوم مشترياني هستند كه دنبال راحتي و آسايش بيشتر هستند و به همين دليل حتي حاضرند پول بيشتري بپردازند. اما گروه سوم آنهايي هستند كه خيلي نمي‌توانند هزينه بالايي بپردازند و تلاش مي‌كنند و باارزش‌ترين محصول را در ازاي بهاي پرداختي دريافت كنند.برقراري ارتباط (COMMUNICATION): اما در آخر برقراري ارتباط ديگر جزو مهم آميخته بازاريابي ۴C است كه مي‌گويد بايد هميشه با مشتريان و مخاطبان خود در ارتباط باشيد و از طريق ابزارهاي مختل چون شبكه‌هاي اجتماعي، ايميل، بازاريابي محتوايي و… بتوانيد با آنها تعامل داشته باشيد.جمع بندي
همان‌طور كه مي‌دانيد فرايند بازاريابي در هر كسب و كاري اهميت زيادي دارد. اگر بتوانيد از آميخته بازاريابي (Marketing Mix) كه به نام ۴P نيز شناخته مي‌شود، به درستي استفاده كنيد، قطعا كسب و كارتان با رشد مواجه خواهد شد. چهار بخش ۴P شامل محصول (Product)، قيمت (Price)، مكان عرضه (Place) و تبليغ و ترويج (Promotion) مي‌شود. اما در بازاريابي اينترنتي سراغ مدل جديدتري به نام ۴C مي‌روند كه در واقع شامل ارزش مشتري، هزينه، راحتي و آسايش و برقراري ارتباط مي‌شود